Satranç Oynamak Haram Mı?

Satranç Oynamak Haram Mı?

İlköğretim okullarında ders olarak okutulmakta olan, askeri okullarda savaş stratejisi olarak gösterilen satranç gündeme bu kez farklı bir konuyla geldi. Satrancın popüler olması ve küçük-büyük geniş bir kesimin oynaması bazı din adamları tarafından konuyu “haram” noktasına getirmeleri ile farklı bir boyut kazanmış oldu. Cübbeli Hoca’nın bu açıklaması ile birlikte toplum içinde satrancın haram olup olmadığı tartışması da böylece başladı.

İlköğretim okullarında ders olarak okutulan, askeri okullarda savaş stratejisi şeklinde gösterilen satranç gündeme farklı bir konuyla geldi. Satrancın popüler olması ve küçük-büyük geniş bir kesimin oynaması bazı din adamları tarafından konuyu “haram” noktasına getirmeleriyle farklı bir boyut kazanmış oldu.

  Özellikle halk tarafından Cübbeli Ahmet Hoca olarak bilinen Ahmet Mahmut Ünlü, satrancın haram olduğu açıklamasını gerçekleştirdi. Cübbeli Hoca’nın bu açıklaması ile birlikte toplum içinde satrancın haram olup olmadığı tartışması da böylece başladı.

  Satranç Oynamak Haram mıdır?

  Satrancın haram olup olmadığını açıklamadan önce İslam aleminin satranç ile tanışması konusuna açıklık getirilmesi gerekecektir.

 Müslümanların Satrançla Tanışmaları

  Hz. Ömer’in halifelik yıllarında Irak ile ticaret yapan tüccarlar vasıtasıyla Müslümanlar satrançla tanışmıştır. O zamanlar satranç zamana karşı oynanmadığı için oyunlar oldukça sürebiliyordu. Satrancın Müslümanların büyük bir vaktini alması alimler arasında haram olup olmadığı tartışmasını da başlattı.

  Satrancın insanların vaktini çaldığı, ibadetlerinde aksatmalar oluşturduğu görüşüne hakim olan Hz. Ömer ve Hz. Ali bu oyunun haram olduğu görüşünü savunmaktalar.

  Tabiin âlimlerden İbn-i Sirin, Said bin Müseyyeb ve Said bin Cübeyr de satrancın mubah olduğu görüşünü savunmaktalar. Satrancın mubah olarak sayılabilmesi için ibadetlerin aksatılmamasını, kumar olarak kullanılmamasını ve yalnızca eğlence amaçlı oynanmasını koşul olarak sunuyorlar. Bu şartların dışında oynanan satrancı tüm alimler haram şeklinde kabul ediyorlar.

Mezheplerin Satranca Olan Yaklaşımı

 Para ya da ödül karşılığında oynanan satrancı; Hanefi, Şafi, Maliki ve Hanbelî mezhepleri haram şeklinde kabul ediyorlar. Ancak para ya da ödül karşılığında oynanmasa bile ihtiyatlı yaklaşmışlardır. Oyunun zaman öldürücü olması, kişiyi kendine bağlayarak meşgul etmesi, oyun esnasında iddialaşma ve kötü ağız dalaşı sebebiyle cevaz vermekten de çekinmişlerdir.

  İmam-ı Şafi; ibadeti aksatmadığı, çok zaman harcanmadığı, kötü söz ve davranışlarda bulunulmamasına bağlı olarak kalmıştır. Bu doğrultuda; zekayı geliştirdiği, düşmana karşı savunma ve saldırı stratejisi geliştirmek ile yardımcı olduğu için satrancı caiz olarak nitelemiştir. Aynı mezhepten İmam Nevevi ise satrancı mekruh olarak saymıştır.

  Hanefi Mezhebinin kurucusu olan İmam-ı Azam satrancı mekruh olarak görmüştür. Karşılıksız oynansa bile satrancı mubah kabul etmemiştir. Aynı mezhepten İmam Ebu Yusuf ise bu oyunu mubah kabul etmiştir. Hanbeli ve Maliki mezhepleri de satranca ihtiyatlı yaklaşmışlar, Hz. Ömer ve Hz. Ali’nin görüşünü savunup satrancı haram kabul etmişler.

 Cübbeli Ahmet Hoca Satranç İçin Ne Diyor?

  Cübbeli Ahmet Hoca, satrancın haram olduğu görüşünü savunmakta. Bu görüşü savunmak ile kalmıyor, satranç oynayanları ve izleyenleri yerden yere vuruyor. Cübbeli; satrancın, tavla ve kumardan da daha kötü olduğunu savunuluyor. Satranç oynamaktan ise ateşi tutmanın daha hayırlı olduğu fetvasını söylüyor. Satranç oynayan insanları en yalancı kişiler olarak söyleyen Hoca, oynayanlara Kelime-i Şahadet’in bile nasip olmayacağı biçiminde konuşmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığı Tarafından Satranç Fetvası

  Toplumda satrancın haram olup olmadığı ile ilgili tartışma başlayınca Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu bir fetva yayınladı. “Kumar ve yasak hususu barındırmayan oyunlar mubahtır” başlığı ile verilen fetvada satrancın hangi durumlarda kumar sayılıp sayılmayacağına açıklık getirmektedir.

 Satranç Fetvasında Öne Çıkan Başlıklar

  - İslam dini, insanların eğlenme ihtiyaçlarını göz ardı etmemiştir. Dinin koymuş olduğu emir ve yasaklara uyulduğu durumda eğlenme caiz olmaktadır.

 - Eğlenmenin birinci koşulu ibadetleri ve asli görevleri terk ya da ihmale yol açmamasıdır.

 - Kumara vesile yapılması, ibadetlere engel teşkil etmesi ve aşırı derecede zaman kaybına yol açması durumunda satranç oynamak caiz dolmamaktadır. Bu koşullara riayet edilerek yalnızca eğlence amaçlı oynandığında dini sakıncası bulunmamaktadır.

 - Cübbeli Ahmet Hoca’nın “Satranç oynayan lanetlenmiştir, oyunculara bakan kişiler de domuz eti yemiş gibidir.” biçiminde kullandığı söz hadis değil, yalnızca uydurmadır. Peygamberimizin satrancı yasaklamış olan hiçbir sahih hadisi günümüze kadar ulaşmamıştır.