Köy Enstitüleri ne zaman kuruldu? Neden kapatıldı?

Köy Enstitüleri projesi, hangi tarihte başladı, niçin kapatıldı, hangi illerde okulları bulunuyordu, İsmet İnönü’nün tavrı neydi gibi sorular için haberimizde detaylara yer verdik.

Gündem 12.04.2021, 12:00 İrem Durak

Köy Enstitüleri ne zaman kuruldu? Neden kapatıldı?

Köy Enstitüleri projesi, hangi tarihte başladı, niçin kapatıldı, hangi illerde okulları bulunuyordu, İsmet İnönü’nün tavrı neydi gibi sorular için haberimizde detaylara yer verdik. Peki Köy Enstitüleri ne zaman kuruldu? Neden kapatıldı?

Köy Enstitüleri tarihi

17 Nisan 1940 tarihinde resmi olarak kuruldu. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’un oldukça yoğun şekilde gerçekleşen çalışmaları ile ortaya çıkan proje, Cumhuriyet’in ilk zamanlarında okuma yazma oranının düşük olmasından ötürü bu durumla mücadele etmekti. Her köydeki zeki ve parlak çocukları belirli bir eğitimden geçirilerek öğretmen olarak yetiştirilmekte ve Enstitüden mezun olmasının ardından köyünde öğretmen olarak görev yapması için gönderilmekteydi. 17 Nisan 1940 tarihinde çıkarılmış olan Köy Enstitüleri Kanunu ile mevcut deneme okullarının enstitüye dönüştürülmesi, bu okullara ek bir de on yedi yeni Köy Enstitüsü açılması kararlaştırıldı.

Köy Enstitüleri projesi ile elde edilenler

1940-1946 tarihleri arasında en parlak dönemini yaşayan Köy Enstitüleri projesinde 15.000 dönüm tarla tarıma elverişli hale geldi. Bu tarlalarda öğrenciler elleri ile üretim yaptı. Bu yıllar arasında 75.00 fidan dikildi. 12000 dönüm bağ kuruldu. Ek olarak 150 adet büyük inşaat, 16 su deposu, 20 proje okulu, 60 işyeri, 36 ambar ve depo, 48 adet ahır ve samanlık, 12 elektrik santrali, 12 tarım deposu, 3 balıkhane ve 100 kilometre uzunluğunda yol yapıldı. Sulama kanalları da yapılıp öğrencilerin pratik eğitiminde sulama suyu kullanıldı.

Proje Milli Eğitim Bakanı görevini yürütmekte olan Hasan Ali Yücel tarafından 1946 tarihine kadar proje başarı ile sürdürüldü. Bakan Yücel’in ardından yerine gelen Reşat Şemsettin Sirer döneminde enstitü bünyesinde yer alan yapılar Köy Öğretmen Okulları’na dönüştürüldü.

Köy Enstitüleri’nde alınan eğitimler

Köy Enstitülerinde verilmekte olan pratik eğitimin yanında sanat alanında da eğitimler yer aldı. Öğrenciler ilk defa klasik eserlerle karşılaştı. Eğitim sisteminde en az bir müzik enstrümanı çalma kuralı bulunmaktaydı ve bu sanat açısında hızlı bir öğrenim yolu açtı. Kitap okuma saatlerinde kitap okunurken, sonrasında kitap özetleri çıkarılarak tartışmalar olurdu. Halk oyunları ilk defa köy enstitüleri eğitim sisteminde yer almıştır. Köy enstitülerinde derslerin yüzde 50’si kültür dersleri yani Türkçe, fizik, matematik, kimya; yüzde 25’i tarım dersleri, uygulamalı olacak şekilde; yüzde 25’i zanaat dersleri yapıcılık, demircilik, marangozluk olarak veriliyordu.

Köy Enstitülerinin kapatılması

1940’lı senelerde CHP içerisinde yaşanan iç çekişmeler, parti içerisinden yeni bir parti oluşmasına sebep oldu. Adnan Menderes ve Celal Bayar’ın başını çekmiş olduğu grup, Demokrat Parti’yi kurdu. 1950 tarihinde de Adnan Menderes ve ekibi iktidara geldiği zaman Köy Enstitülerine karşı bir algı oluşmuştu. Halk nazarında ahlaksız faaliyetlerin olduğu ile ilgili söylentiler çıktı. DP, bu algıyı seçim propagandası olarak kullanırken o dönemde meydana gelen Dünya Savaşı sonrasındaki süreçte Köy Enstitüleri’nin en büyük destekçisi olan İsmet İnönü siyasi endişeleri sebebiyle desteği çekince de 1954 senesinde Köy Enstitüleri projesi Demokrat Parti tarafından 1954 tarihinde kapatıldı.

Köy Enstitülerinin kapatılmasından sonra Türkiye, kendi kendine orijinal projeler üretmekte olan bir ülke konumundan zamanla giderek uzaklaştı. Eğitim seviyesinin yükseldiği bu dönemde bilime olan önem de artmıştı. Enstitülerin kapatılmasının ardından bu kazanımlar zaman içerisinde yavaş yavaş yok oldu.

Köy Enstitülerinin yer aldığı şehirler ve açıldığı yıllar

Aksu / Antalya 1940

Akpınar-Ladik/ Samsun 1940

Düziçi / Adana 1940

Arifiye / Sakarya 1940

Cılavuz / Kars 1940

Beşikdüzü / Trabzon 1940

Çifteler / Eskişehir 1939

Akçadağ / Malatya 1940

Dicle / Diyarbakır 1944

Erciş / Van 1948

Savaştepe / Balıkesir 1940