Korona Virüs Aşısı İle İlgili Merak Edilenler

Korona Virüs Aşısı İle İlgili Merak Edilenler

Dünyanın dört bir tarafını kasıp kavuran virüse karşı araştırmacılar etkili ve güvenilir aşılar geliştirmeye çalışıyor. Peki aşı çalışmaları nasıl yürütülüyor?

Aşı Nasıl Geliştiriliyor?

Aşının geliştirilmesi için belirli evreler var. Bunların ilki;

Ön klinik aşama: insan deneylerine başlamadan önce çeşitli güvenlik testlerinden aşı geçtikten sonra hayvanlar üzerinde denemeler yapılır.

Faz 1: bu aşamada aşı ufak bir hasta topluluğunda test edilir.

Faz 2: araştırmacılar an az 100 hasta gerekir. En az 100 hastadan oluşmuş olan büyük gruplara aşı denemesi yapılır. Bu aşamada aşı ile çeşitli hastalıkları olan kişiler, yüksek yaş grubundaki kişiler üzerinde de aşı denemesi yapılabilir.

Faz 3: Aşı adayının en az 100 kişi olduğu test aşaması.

Fakat virüs aşısı geliştirilirken zaman kazanmak isteyen şirketler birkaç aşamayı aynı anda gerçekleştirme imkanı sağladı. Örneğin Pfizer ve BioNTech aşıları ile Çin’deki Sinovac aşısının deneylerinde aday aşılar çeşitli yaş gruplarına aynı zaman dilimi içinde farklı dozajlarda verildi. Klinik araştırmalar başarılı olduğunda da şirketler düzenleyici kurumlara başvuru yapıp aşının genel kullanım onayını alabilir.

Aşı Onayı Alınınca Neler Olur?

Bir aşının onay alması hemen herkesin kullanacağı anlamına gelmemektedir. Öncelikli olarak aşının kitlesel ölçekli üretilmesi gerekir. Aşıyı geliştiren şirketler 2021’in sonuna kadar da milyarlarca doz üretebilmeyi hedeflediklerini belirtmişti. Sonrasında aşının uygun şekillerde dağıtılmasını sağlayabilmek adına gereken lojistik düzenlemelerin yapılması ve toplum içerisinde aşıyı ilk olarak kimin olacağına karar vermekte gerekir. Yine en son karar burada bireylere kalır. Fakat Covid-19’dan en fazla etkilenen 35 ülkede 13 binden fazla katılımcının olduğu anketlerde katılımcıların büyük bir çoğunluğunun aşı olmak istedikleri belirtildi.

Covid-19 Aşısı İçin Ne Kadar Beklenecek?

Güvenilir ve etkili aşı geliştirmek normal şartlar altında birkaç yıl alır. Bu süre ise ortalama olarak 10 ile 12 yıl arasında değişkenlik gösterir. Bazen daha da uzun olabilir. Covid-19 aşısında ise araştırmacılar devam etmekte olan salgından dolayı genel olarak süreyi en aza indirebilmek için yarışmakta. Bu baskıya rağmen aşı geliştiricileri ile üreticileri ve DSÖ aşı güvenliğinden ödün verilmediğini belirtiyor. Fakat aşı onaylansa bile bu daha başlangıç şöyle ki zaten klinik denemeler başarı ile tamamlandıktan ve aşı onaylandıktan sonra bile araştırmacılar aşı olan hastaların sağlık durumlarını kontrol ediyor. Böylece dördüncü aşama başlıyor.

Hangi Aşı Türleri Geliştiriliyor?

Araştırmacılar Covid-19’a karşı aşı üretmek için çeşitli yaklaşımlar izliyor. Aşı adaylarının birçoğu virüsün içindeki protein bazlı alt birimleri kullanıyor. Yani direkt virüsün kendisini kullanmak yerine virüsün dış kabuğundaki protein gibi küçük bileşenleri kullanıyor. Hastalara yüksek dozda proteinler enjekte ediliyor. Hedef ise bağışıklık sisteminin proteini hatırlaması ve gerçek bir virüs ile karşılaştığında da benzer bir savunma reaksiyonu oluşturması.  Bu yöntemi kullanan Covid-19 aşısı adayları hala Faz 1 ve Faz 2 denemelerinde test edilmekte. Çoğu henüz Faz 3 test denemelerine geçiş yapamadı. Şimdi için ise umut vadeden aşılar üç başlıkta olabilir. Bunlar çoğalmayan viral vektör kullanılan aşılar, öldürülmüş virüsler ya da inaktive edilmiş virüsler kullanan aşılar ile son olarak da RNA yaklaşımı geliştiren aşılar.

Hangi Çalışmalar Öne Çıkmakta?

Dünya çapında yüzlerce araştırma yapılıyor. En kapsamlı olan beş ekip ise öne çıkıyor:

Belçikalı Janssen Pharmaceutical, aşıyı şu an ABD, Brezilya, Kolombiya, Belçika ve Arjantin’de yaklaşık olarak 90 bin kişi üzerinde deneniyor.

Oxford Üniveristesi ile İngiliz AstraZenca şirketinin ortak yürüttüğü aşı çalışması, Çinli şirket Sinopharm, Pekin Enstitüsü ve Wuhan Enstitüsü ve Alman Şirket BioNTech’in çalışmaları devam ediyor.