Tamamlayıcı emeklilik sistemi nedir? (Tamamlayıcı emeklilik sistemi hakkında merak edilenler)

 emeklilikte oluşacak gelir kaybını telafi edecek, çalışma dönemindeki yaşam standartlarındaki dalgalanmayı önleyen ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olarak kurgulan düzeneğe tamamlayıcı emeklilik sistem denir. 

TES ile çalışan, işveren ve devlet, çalışanın kendi hesabına nakti sağlayacak ve bu katkı n emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirilerek  bu fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından yapılacağı bir ikinci basamak emeklilik sistemi olarak planlanmış bir düzenektir. 

Uygulamanın başlayacağı tarih

1 Ocak 2022 itibarıyla başlayacak olan sisteme  tüm özel sektör çalışanları yeni sisteme girecek. Kapsam dahilinde olan tüm çalışanlar karma TES'e dahil olacak. onrasında dileyen TES'e dahil olabilecek. 

Geçmiş kıdem hakları nasıl korunacak, hak kayıpları olacak mı?

Söz konusu kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte 1 Ocak 2022 tarihinde tüm çalışanlar TES'e geçiş yapacak. Ancak bu geçişle birlikte geçmişteki çalışma süreleri ve kıdem tazminatları olduğu gibi korunacak. 

Bu yeni sisteme göre çalışan açısından herhangi bir hak kaybı olmayacak. Daha önceki  Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33'ünü işten çıkarılması, emeklilik vb nedenlerle kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES'e geçtiğinde yüzde 5,33'ü kıdem tazminatı, yüzde 3'ü işveren katkısı olmak üzere yine toplamda yüzde 8,33'lük hakka sahip olacak. Yüzde 3'lük işveren katkısı ise bireysel fon hesabında toplanacak. 

Üstelik şu andaki mevcut olan sistemde çalışan işten ayrıldığında yüzde 8.33'lük kıdem tazminatı alamazken TES ile yüzde bireysel fon hesabındaki yüzde 3'lük hakkı saklı kalacak.Çalışanların karma TES'e geçmeden önceki kıdem tazminatı hakkı da saklı olacağından herhangi bir hak kaybı söz konusu olmayacak

İsteğe bağlı geçilen TES kapsamında bireysel fon hesabında biriken tutar, çalışanın aynı iş yerinde 1 yıldan fazla çalışması kaydıyla  bazı istisnalar dışında her durumda  işten kendisi ayrılması koşullarında da kazanılmış hakkı olarak yanında kazanç olabilecek. 

Asgari ücret ile çalışan işçinin emeklilikte alacağı tutar ne olacak?

Asgari ücretlilerin emeklilik aylığı TES'de bazı şartlara göre değişecek. bu şartlar; emeklilik yaşı gelmeden önce sistemden kısmi çekiş hakkını kullanma yılı ve oranına, emekli olduğu dönemde toplu para çekecek ise toplu çıkış oranına, çalışanın karma sistemde mi kalacağı veya isteğe bağlı sisteme mi katılım sağlayacağına, isteğe bağlı TES'e geçiş yaparsa sistemde kalış süresine göre vb.

• İsteğe bağlı TES: Bir asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini isteğe bağlı TES'te geçirdiğinde bu süreç içerisinde  bireysel fon hesabında 68 bin lira birikmiş olacak. Bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme alma imkanına da sahip olan çalışanın, bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme almaması durumunda kendisine 15 yıl boyunca yaklaşık olarak 461 lira emekli aylığı ödenecek.
• Karma TES: Asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini karma TES'te geçirdiğinde ise  bireysel fon hesabında 37 bin lira birikmiş olacak. Bireysel fon hesabında biriken fondan toplu ödeme almadığı takdirde kendisine 15 yıl boyunca bu sistemden yaklaşık 251 lira emekli aylığı ödenecek.

Çalışan firma değiştirdiğinde bireysel fon hesabı ne olacak?

Çalışan işten çıkarılır veya istifa ederse bireysel fon hesabında çalıştığı son firmadaki dönemine ait biriken tutarı aynen korunacak. Ancak bu duruma  haklı fesih sebebi dahil değildir. 

Çalışma süresi bir yıldan fazla ise iş veya hizmet akdi ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı hallerde feshedilen çalışanın, son firmasındaki çalışma süresi için oluşan işveren katkı payı ve devlet katkısının fonda biriken tutarının yüzde 50'si bireysel fon hesabında korunurken yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılır, bu tutar, varsa hukuki süreç kesinleşene kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilir. 

Bir yıldan daha az sürede iş veya hizmet akdi feshedilen yada istifa ederek işten çıkan çalışanın  işveren katkı payı ve devlet katkısı TES sigorta hesabına aktarılacak ve bu tutar, varsa hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak kalacaktır. 

Vergi desteği sağlanacak mı?

Bu kapsam içindeki tüm çalışanların ücretlerinden asgari ücret üzerinden hesaplanan damga vergisi kadar indirim yapılacak. 

Askeri ücretten fazla maaş alanlar ise çalışan katkısını yüzde 6'ya kadar artırabilecek. Bu durumda zorunlu çalışan katkısına ek olarak yatırılan katkı, asgari ücretin yüzde 25'ini geçmemek üzere gelir vergisi matrahından indirilecek. 

Bireysel emeklilik sistemi (BES), otomatik katılım sistemi (OKS) ve tamamlayıcı emeklilik sistemi olan kişinin hesapları birleştirilebilecek mi?

Kişinin OKS hesabı varsa isteğine bağlı olarak OKS kapsamında kalabilecek. BES ve OKS sistemi tercih edenler için sürdürülebilecek. 

Hangi katkı oranları, ne düzeyde uygulanacak?

 İsteğe bağlı TES'te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacakken Karma TES'te yüzde 5,33'lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınacak. 

 Asgari ücret olan çalışanlar için sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık kazancı yüzde 0,5; aylık kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için katkı payına esas yüzde 1,5,  asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için  katkı payına esas aylık kazancıyüzde 2,5 olarak belirlendi. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6'sına kadar artırılabiliyor. 

İşveren payının ödenmemesi haline ilişkin bir sigorta sistemi öngördü mü?

Emeklilik şirketlerine prim alacaklarını sigorta ettirme zorunluluğu getirilecek. Ayrıca ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler kapsamında işten çıkarılmış veya 1 yıldan az çalıştığı iş yerinden istifa ederek ayrılmış çalışanlara ait TES sigorta hesabına aktarılan tutarlar da sigorta amacıyla kullanılacak.

İstifa durumunda işçiye birikimleri ödenecek mi?

İşçi eğer bir yıldan az çalıştığı iş yerinden kendisi istifa ederse yalnızca çalışan katkısı bireysel fon hesabında kalacak

İşçinin bir yıldan fazla çalıştığı bir işten istifa etmesi durumunda ise  bireysel fon hesabına ödenen primler hiçbir işleme tabi tutulmadan kayıpsız şekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış şartlarına bağlı olarak kısmi çıkış veya emeklilik yaşında bunu alabilecek.

Sistemden kısmi çıkışlar hangi şartlarda olacak?

Başvuru tarihindeki bireysel emeklilik hesabındaki birikim tutarının yüzde 10'unu ve çoklu yararlanım halinde kısmi çekiş hallerinin tamamı için her halükarda kısmi çıkış oranının yüzde 20'sini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabilecek. Ancak bundan yararlanmak için şu durumlardan birinin içinde olmak gerek: 60 yaşını doldurmadan, bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, bir defaya mahsus olmak üzere işsiz kalınması, ilk konut edinimi ve ağır hastalık vb sebepler 

Sistemden tamamen çıkış hangi şartlarda olacak?

Bu sistemden tamamen çıkışın olmadığını belirterek, tamamen çıkışın ancak, emeklilik döneminin sona ermesi,  çalışanın ölümü veya maluliyet durumlarında olacağını belirtmek gerekir. Çalışan, emekli olduğunda kendisine bağlanacak aylık süresi bittiğinde sistemden çıkmış olacak.

Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemeleri hangi periyotlarda gerçekleştirilecek?

Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemesi nakit olarak, ödeme, çalışılan ve işveren ile çalışan katkı paylarının sisteme aktarıldığı ayı takip eden ayın sonuna kadar gerçekleştirilecek.

Sistem SGK kapsamındaki emeklilikte bir değişiklik getirecek mi?

 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamındaki emeklilikten tamamen ayrı bir şekilde dizayn edilmiştir veemeklileri kapsamaz. Kişi 60 yaşında hem TES'li hem SGK'LI ise iki ayrı yerden de maaşını çekebilir. 

Emeklilik için belli bir süre ve yaş şartı olacak mı?

Belirlenen yaş şartı 60'tır. Ancak emeklilik için herhangi bir sür şartının bulunmadığını belirtmek gerekir. Yani çalışan adına ödenen katkılar kişinin bireysel fon hesabında yer aldığı için her çalışan emeklilik yaşını doldurduğunda hesabındaki birikime hak kazanmış olur. 60yaşını doldurmuş olan beş yıl çalışan da 30 yıl çalışan da fonda biriktirdiği kadar ödeme alır.

Mevcut uygulamada her yıl için 30 günlük  ödenen brüt ücret tazminat  bu uygulamada da geçerli mi?

Hayır. Kişi, 30 günün 19 günü hak olarak kıdem tazminatına tabi tutulur, 11 günü ise kişinin bireysel fon hesabında birikir

Mevcut çalışanların birikmiş tazminatları fona mı devredilecek, yoksa isteyen parasını alabilecek mi?

Birikmiş kıdem tazminatına ilişkin hiçbir yeni düzenleme yapılmayacak, çalışan kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten çıkarıldığında geçmiş kıdem tazminatını alacak.

Mahkeme ya da ara bulucuya gitmiş tazminat alacakları ne olacak?

Geçmiş haklar korunduğu için hukuki sürece ilişkin tazminatlarda bir değişiklik olmayacak.

Bu sistemle bir gün çalışanın bile tazminat hakkı olacak mı?

Çalışan bir gün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı kalacak.İşveren tarafından işten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak.

Emeklilik zamanında fondaki para toplu olarak verilecek mi, yoksa maaşa mı döndürülecek?

Kişi emekli olduğunda hesabında biriken tutarın yüzde 25'ine kadar toplu ödeme alabilecek. Bireysel fon hesabında kalan tutar aylık olarak ödenecek.

Mevcut çalışmaya işveren ve işçi temsilcileri katılıyor mu?

Sistemin taslağı işçi ve işveren temsilcileriyle paylaşıldı, görüşleri alınıyor.