Montrö Boğazlar Sözleşmesi Neden Bir Kez Daha Gündeme Geldi?

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Neden Bir Kez Daha Gündeme Geldi?

İstanbul Sözleşmesi'nin Cumhurbaşkanlığı kararı ile çıkılması için yankılar sürerken kanuna uygun olup olmadığı tartışması da devam ediyor. TBMM Başkanı Mustafa Şentop'un "Bir Cumhurbaşkanı Montrö'yü de feshedebilir mi?" şeklinde yönelttiği soruya "Teknik olarak evet" cevabını vermesi, Montrö Sözleşmesi'ni bir kez daha gündeme getirdi. Peki Montrö Boğazlar Sözleşmesi neden bir kez daha gündeme geldi?

Türkiye'de 104 emekli amiral, Şentop'un cevabı ile Deniz İkmal Komutanı Tuğamiral Mehmet Sarı'nın gitmiş oldukları bir tarikat evinde sarık ve cüppe ile çektirilmiş fotoğraflarının ortaya çıkması üstüne başlamakta olan tartışmalarla alakalı bir bildiri yayımladı. Hükümet temsilcileri ile Milli Savunma Bakanlığı (MSB) bu bildiriye sert bir şekilde tepki gösterdi. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı bildiri ile ilgili olarak soruşturma başlattı.

104 emekli amiralin yayımlamış olduğu ve hükümetin sert bir tepki gösterdiği bildiri için soruşturma başlatıldığı duyuruldu. TBMM Başkanı Mustafa Şentop, 24 Mart Çarşamba günü Habertürk TV'de katılmış olduğu bir programda İstanbul Sözleşmesi'nden Cumhurbaşkanlığı kararı ile çekilmenin mümkün olup olmadığı ile alakalı soruya "Teknik bir ifade ile Meclis onaylama izni veriyor fakat Cumhurbaşkanı onaylamayabilir ya da onaylayabilir ardından geri çekebilir. Parlamento aşaması bir izin aşamasıdır yalnızca. Bu yeni olmuyor, 1963 yılından bu yana böyle oluyor bu. Bunun örnekleri var" cevabını verdi.

Şentop, vermiş olduğu cevabın sonrasında daha önce Cumhurbaşkanı kararı ile Türkiye'nin çekilmiş olduğu bazı uluslararası anlaşmaları sıralamış olarak örnekleri olduğunu belirtti.

Bunun üstüne gazeteci Muharrem Sarıkaya, "Bir gün bir Cumhurbaşkanı gelip ben Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nden çekiliyorum derse ya da Montrö'yü tanımıyorum feshettim yanıtını verirse…" diye soru yöneltti.

Şentop "Teknik olarak yapabilir" cevabını verdi:

"Yalnızca bizim sistemde değil Almanya da Amerika da Fransa da bunu gerçekleştirebilir. Ancak mantıkta mümkün-muhtemel arasında bir fark bulunuyor. Marmara Denizi'nden ayran yapmak mümkün müdür? Yeteri miktarda yoğurt bulursanız, Marmara Denizi'ni de karıştırmış olursanız aklen mümkün olabilir. İhtimal ise gerçeklerden hareketle bir işin olabilirliği üstüne, bu muhtemel olmamakta."

Muhalefetten tepki

Bu ifadeler üstüne CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, düzenlemiş olduğu basın toplantısında Şentop'un sözleri ile ilgili "TBMM Başkanı'nın Anayasa'nın 90. maddesini iyi irdelemesi gerekiyor. Bazı anlaşmalarda Meclis onayına gerek duyulmuyor, bazıları için yalnızca bilgi verilir. Bazı anlaşmalar TBMM'de onayladığında yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanının bozacak olduğu anlaşmalar Meclis onayına ihtiyaç duyulmayan anlaşmalar olmaktadır. Almanya da Hitler'e böyle bir yetkiyi tam da 23 Mart tarihinde vermişti. Ülkenin başına ne belalar açmış olduğu ortada. TBMM Başkanımızın yasama yetkisini tek adama altın tepside sunmuş olması beni incitiyor." değerlendirmesini gerçekleştirdi.

İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Ünzile Yüksel de, "Montrö, Türkiye'nin boğazlarda bulunan bağımsızlığıdır. Dünya'yı bıçak sırtında tutmuş olan bir anlaşma asla tek bir kişinin istemesi üzerine kaldırılamaz" açıklamasını gerçekleştirdi:

"Endişe verici bir açıklama. Gerçekten insan duyduğu zaman kulaklarına inanamıyor. Türkiye'nin bağımsızlığının temsili olarak bilinen ve Gazi Meclisimizin Başkanı Mustafa Şentop, hiç çekinmeksizin Montrö'nün Cumhurbaşkanı kararı ile kaldırılabileceğini dillendiriyor. Çok tehlikeli açıklamalar geliyor. Montrö'nün kaldırılmasının gündeme gelmesi dahi hem Türkiye'de hem de Dünya'daki bütün dengeleri altüst edebilir."

Aralık 2019 tarihinde Kanal İstanbul'un Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunun onaylanmış olduğunun açıklanması üzerine Montrö Sözleşmesi bir defa daha gündeme gelmişti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Bir İstanbul boğazımız bulunuyor. Siz Independenta olayını unutuyor musunuz? Hepsinden öte Montrö Anlaşması Türkiye'ye ne kazandırmıştır ne kaybettirmiştir? Bunu hiç düşündünüz mü?" açıklamasını gerçekleştirmişti.

30 Aralık'ta da Kanal İstanbul projesine yönelik olarak itirazları değerlendirdiğinde Erdoğan "Montrö Sözleşmesi'nin siyasi tehdidine" dikkatleri çekmiş; sonrasında da katılmış olduğu bir televizyon programında konuyla alakalı soruya "Montrö'yü kafaya takmayın" cevabını vermişti.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, bu ifadelerin üstüne "Kanal İstanbul, Montrö'yü baypasa çevirebilir ve problem yaratabilir. Kafada bu bulunuyorsa, o zaman Çanakkale ile alakalı da bir müdahale gerektirir ki Allah korusun" yorumunu getirmişti.