Radyasyon onkolojisi pek çok sağlık merkezinde bulunan, son derece önemli bir bölümdür. Bölüm temel olarak kanserli hücrelerin ve tümörlerin davranışlarını incelemektedir. Bu alanda yapılan diğer çalışmalar da kanserli hücrelerin çoğalmalarını engelleyerek vücuda verdikleri zararları azaltmaktır.
Radyasyon onkolojisi kendi içinde farklı gruplara ayrılmaktadır. Bu gruplar radyoterapi ve radyocerrahi olarak sınıflandırılabilir. Bu iki ayrı sınıf etrafında farklı çalışmalarla radyasyonun etkileri kullanılarak kanserli hücreler yok edilir, çoğalması engellenir.
Radyoterapi Nedir?Radyoterapi halk arasında sıklıkla bilinen bir tedavi yöntemidir. Radyoterapi uygulamaları kanser hastalığı görülen hastalara uygulanmaktadır. Bu kanser hastalığının seviyesi farklı olabilmektedir. Bazı hastalarda iyi huylu ve çok hızlı çoğalmayan kanserli hücreler bulunurken bazı hastaların kanser hücreleri çok hızlı üremektedir.
Özellikle kötü huylu yani çok yüksek üreme hızlarına sahip kanser hücrelerinin yok edilmesi zorunludur. Bu hücrelerin tamamen öldürülmesi ile tedavi mümkün olmaktadır. Günlük hayatta zararlı etkilerinden sık sık bahsedilen radyasyon tam olarak bu noktada yararlı hale getirilmektedir. Radyasyonun hücreler üzerindeki inanılmaz yıkıcı etkisi kanserli hücreler üzerinde kullanıldığında son derece yararlı bir tedaviye dönüşmektedir.
Radyoterapi Nasıl Yapılır?Radyo terapinin temel mantığı radyasyonu kullanarak kanserli hücreleri öldürmektir. Bu işlemi yapmak için hastanın vücuduna yarılanma ömrü bilinen bir radyoaktif izotop gönderilir. Bu izotopun hangi hücrelere ve dokulara gitmesi gerektiği önceden belirlenir ve hedef hücreye göre uygulanır. Gönderilen radyoaktif izotopun aktifleştirilmesi için hastanın ilgili dokularına X – ışını gönderilir.
Gönderilen X – ışınlarının etkisiyle radyoaktif izotop ışıma yapar. Ortaya çıkan radyasyon ilgili ve hedef bölgedeki kanserli hücrelerin tamamını öldürür. Tabi ki bu noktada kanserli hücreleri seçerek diğer hücreleri öldürmemek mümkün değildir. Sağlıklı hücrelerin de bir kısmının ölmesi söz konusudur ancak kanserli hücrelerin tamamı öldürülürse yeniden çoğalmaları imkansız hale gelir. Sağlıklı hücreler ise zamanla tekrardan çoğalarak eski hallerine dönerler.
Radyasyon Onkoloji Uzmanı Ne Yapar?Radyasyon onkolojisi bölümlerinde çalışan, radyasyon tedavilerinin nasıl yapılacağını belirleyen ve kanserli, tümörlü hücreleri inceleyen uzmanlara radyasyon onkoloji uzmanı denmektedir. Bu uzmanlar kanser hastalarına uygulanacak tedavilerin yöntemlerine karar vermektedirler. Kanserli hücrelerin üreme şekilleri, tümörlü hücrelerin davranış şekilleri üzerinde çalışmalar yaparak yeni yöntem ve teknikler gelişmektedirler.
Radyasyon onkoloji uzmanları hastanın tedavisinde hangi bölgelere ne kadar radyasyon uygulanacağını da belirlemektedir. Hastanın tedavi süresinde kanserli hücrelerin durumu, tedavinin hasta üzerindeki yan etkilerinin değerlendirilmesi de radyasyon onkoloji uzmanları tarafından yapılmaktadır.
Radyasyon onkoloji uzmanları farklı üyelerden oluşan bir ekibin üyesidir. Bu uzmanlar yine farklı dallarda uzman kişilerle birlikte çalışarak pek çok sağlık kuruluşunun radyasyon onkolojisi bölümlerini oluşturmaktadırlar.
Tedavi Ekibi Üyeleri Kimlerdir?Radyasyon onkolojisinde tedavi ekibinin üyeleri büyük önem arz etmektedir. Bu tedavinin sadece radyasyon onkoloji uzmanı tarafından yürütülmesi mümkün değildir. Radyasyon hatalı kullanılırsa insanın sağlığına çok ciddi zararlar verebileceği için tamamen bilinçli bir şekilde kullanılmalıdır. Bunun için de bilgili ve tecrübeli bir ekip ile çalışmak çok önemlidir.
Radyasyon fizikçisi ekibin üyelerinden birisidir. Radyasyon fizikçisi genel olarak tedavinin planlanması, aletlerin ve cihazların kontrol edilmesi ve bakım onarımlarının yapılması gibi görevleri üstlenmektedir. Aynı zamanda radyoterapi teknikerleri de cihazların kaliteli ve düzgün şekilde kullanılması üzerine eğitim almış kişilerdir. Bu teknikerler cihazları kullanarak tedavinin uygulanmasını sağlamaktadırlar. Bu nedenle bir teknikerin bilgisi ve tecrübesi büyük önem arz etmektedir.
Bunlara ek olarak hastanın tedavi sürecinde bakımıyla ilgilenmesi, gerekli ilaçları vermesi için onkoloji hemşiresi de ekibin önemli bir parçasıdır.
Radyocerrahi Nedir?Radyocerrahi uygulanacak radyasyon tedavisinin daha spesifik bölgelere ve dokulara uygulanması gerektiği durumlar için ortaya çıkmıştır. Kanserli dokuların bulunduğu bölgenin çevresinde zarar görmemesi gereken hücreler bulunduğunda sadece kanserli hücrelere odaklanarak çalışmak gerekmektedir. Bu gibi durumlarda radyo cerrahi devreye girmektedir.
Radyocerrahi ile hastalıklı bölgeye odaklanarak sadece kanserli hücrelerin azaltılması ya da tamamen yok edilmesi sağlanır. Bu tedavi yöntemindeki amaç çevrede bulunan ve ölmesi kişinin sağlığına zararlı olacak hücreleri öldürmeden kanser tedavisini yapmaktır. Radyocerrahi uygulamalarının da farklı çeşitleri vardır ve radyasyon onkolojisi uzmanlarının çalışma alanlarından biridir.
Radyocerrahi ÇeşitleriRadyocerrahinin uygulanma şekli ve kullanılan cihazlara göre ikiye ayrıldığını söylemek mümkündür. Bu uygulamalar aslında birbirlerine çok benzemektedir. Stereotaktik Radyocerrahi yani bir diğer adıyla SRC yönteminde kanserli hücreler daha net ve kesin şekilde hedef alınmak üzere üç boyutlu koordinat sisteminde koordinatları belirlenerek uygulanmaktadır.
Bu tedavide hastanın kanserli hücrelerini öldürmek için verilen radyasyon yüksek dozlardadır ve genelde yapılmak istenen şey kanserli hücrelerin tek bir seansta tamamen yok edilmesidir. Hücrelerin tek bir seansta yok edilememesi durumunda 3 ile 5 seans arasında SRC işlemi tekrarlanabilir. İşlemin tekrarlanması durumunda tedavinin adı Stereotaktik Radyoterapi olarak adlandırılmaktadır.
Radyocerrahi AvantajlarıRadyocerrahinin sıradan radyoterapiye kıyasla avantajları bulunmaktadır. İnsan vücudunda radyoterapi ile müdahale edilmesi mümkün olmayan kısıtlı bölgeler vardır. Sinir hücrelerine yakın, beyin gibi hayati ve hücrelerinin kendini yenileme kabiliyeti kısıtlı organlara yakın bölgelerde oluşan tümör ve kanserlerin yok edilmesi için radyoterapi kullanmak mümkün değildir.
Bunun sebebi radyoterapi ile kanserli hücrenin civarındaki tüm hücrelerin de yok edilmesidir. Bu durumun etkilerinden kurtulmak için radyasyon uygulamasının daha spesifik ve odaklanmış şekilde hedef bölgeye yapılması gerekir. Bu noktada da devreye radyocerrahi girmektedir. Sinir hücreleri gibi radyasyon ile yok edilmesi söz konusu olmayan hücrelerin bulunduğu beyin tümörü ve benzeri durumlarda radyocerrahi ile kanserli hücrelerin bulunduğu bölgeye odaklanarak sadece bu hücrelerin bertaraf edilmesi sağlanmaktadır.
Buna ek olarak bir diğer avantajı olarak da genellikle tek bir operasyon ile tek bir seansta tamamlanarak biten bir tedavi olmasıdır. Klasik radyoterapi gibi aylarca süren bir ışın tedavisi değildir.
Radyocerrahi DezavantajlarıElbette ki belirli yan etkileri ve dezavantajları da vardır. Tek seferde çok ciddi miktarlarda radyasyon uygulandığı için bu durum belirli riskler içerir. Öncelikle bu işlemi kesinlikle tecrübeli ve bilgili bir ekip uygulamalıdır. Bunun dışında bu şekilde yüksek radyasyon verilen tedavilerde hastanın şiddetli ağrılar çekmesi muhtemeldir.
Operasyondan sonra hastanın uzun süre önemli ağrılar çekmesi normaldir. Bu ağrılar genellikle baş ağrısı olarak ortaya çıkmaktadır. Ağrılar zamanla azalmaktadır. Bu ağrıların etkilerini azaltmak için tedavi aşamasında ağır ağrı kesiciler de kullanılmaktadır. Aynı zamanda radyocerrahi uygulanan tedavilerin son aşamasıdır. Bu noktada cevap vermeyen durumlar için uygulanabilecek daha ileri bir teknik bulunmamaktadır.
Radyoterapinin Yan EtkileriRadyoterapi alan hastalarda da bazı yan etkiler görülmektedir. Radyoterapi seanslar halinde belirli bir dönemi kapsayacak şekilde uygulanmaktadır. Böyle olunca hastanın bu tedavi dönemi boyunca olumsuz belirtileri göstermesi en büyük dezavantajlardan biridir.
Radyoterapi sırasında hasta ciddi ağrılar yaşamaktadır. Başta kemik ağrıları olarak ortaya çıkan bu ağrılar ağır ağrı kesicilerle bile bir noktaya kadar geçirilebilmektedir. Buna ek olarak radyoterapinin başlaması ile birlikte kişinin saçları hızla dökülmeye başlar. Bir noktadan sonra kişinin saçları tamamen dökülür. Buna ek olarak tedavi süresince ve sonrasında sürekli olarak mide bulantılarının görülmesi de mümkündür.