Nizamülmülk Kimdir, Nasıl Öldü ve Nüzamülmülk Ne Demek?

Nizamülmülk Kimdir, Nasıl Öldü ve Nüzamülmülk Ne Demek?

Büyük Selçuklu Devleti’nin önemli şahıslarından biri olan ve Siyasetname adlı ederin yazarı Nizamülmülk kimdir, nasıl öldü ve ne anlatmak istiyor?

Büyük Selçuklu Devleti’nin yönetiminde etkili olan ve devletin veziri olarak Siyasetname adlı eserin de yazarıdır. Fars devlet adamı ve siyaset bilimcidir. Nizamülmülk 10 Nisan 1018 senesinde İran Horasan’da doğmuştur. Bu dönemde şehir ‘Gazne Devleti’ idaresindeydi. İlk devlet görevini Gazneli sultanlar için yapmıştır. Devlet işlerinde ilk olarak Gazne Devleti’nin Horasan bölgesinde valinin yanında çalışarak başlamış ve 1059’da da Horasan valisi olmuştur. 1063 yılından itibaren Selçuklular Devletinde Alparslan’ın gözetiminde olup Belh valisinin yanında siyasi yaşamını devam ettirmiştir. 1064 yılında da Büyük Selçuklu Devleti’nin veziri olmuş Alp Arslan’ın 1063-1072 senelerinde hüküm sürdüğü yıllarda ve Melikşah’ın 1072-1092 yılları arasında hükümdarların yanında bulunmuştur. Memleketin nizamlarını oluşturan, kurucu anlamına gelen Nizamülmülk ismini Abbasi halifesi olan Kaim bi Emrillah vermiştir. 1092 yılında da derviş tarafından öldürülmüştür.

Nizamülmülk’ün Ölümü

Rivayete göre 16 Ekim 1092’de dilekçe vereceğini söyleyerek kendini El-Gazzali’nin öğrencisiyim şeklinde tanıtan biri tarafından öldürülmüştür. İbni Tahir tarafından öldürülen Nizmülmülk hançerlenmiştir. İbni Tahir isimli suikastçinin dedesi İsmail’in soyundan gelen ve Selçuklu Devleti tarafından öldürülen önemli şahsiyetlerdendir. Ancak olayın çıkışında olan genel kanı Nizamülmülk’ün damadı olarak bilinen Mukatil b. Atiyye’nin konferanst katıldığı ve konferansta hazırlamış olduğu yazıda Melikşah’ın emirleriyle Nizamülmülk başkanlığında İslam içerisindeki mezheplerin sebebi ve hak olanın bulunması amacı ile Sünni ve Şii liderlerin arasında yapılan tarafsız toplantıdan sonra Melikşah’ın ve Nizamülmülk’ün Şiiliğe geçmesinden sonra Ramazan ayının 12. Günü Vezir Nizamülmülk ve hemen sonra da Selçuklu Sultanı Melikşah şehit edilmiştir.

Nizamiye Medreselerinin kurulmasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Nizamiye Medreseleri adını Nizamülmülk’ten almıştır ve Bağdat’taki medreselerin başına İmam Gazali getirilmiştir. Bu medreselerin kurumlaşması ve gelişmesi İslam üniversiteleri gibi bütün Avrupa üniversitelerinin temeli olmuştur.

Nizamülmülk’ün Anlamı

Kelime anlamı olarak Nizamülmülk ‘devlet düzeni’ anlamı ifade eder. Memleketin nizamlarının kurucusu anlamı taşıyan Nizamülmülk’e ismi Abbasi Halifesi Kaim bi Emrillah vermiştir. Siyasetname ya da Siyeru’l-mülk Nizamülmülk tarafınadn yazılmış ve siyaset içerikli bir kitaptır. Eser içinde yoğun bir dini bağlama dayalı devlet işleri, devlet ve hükmetmek ile ilgili temel ilke ile düşünceler vardır. Yazarı Nizamiyye’nin kurucusu olan İranlı devlet adamı Nizamülmülk, Selçuklu’da vezirlik yapmıştı. Dolayısıyla Selçuklu Devleti’nin devlet ve siyaset anlayışı Türk ve Fars siyasetine ışık tutacak önemli bilgiler içermektedir. 11. Yy’da Farsça yazılan kitabın en eski nüshası ise bugün İran’da Tebriz Milli Kütüphane’sinde yer almaktadır.