Bektaşilik ne demek, anlamı nedir?

Bektaşilik ne demek, anlamı nedir?

Bektaşilik, Hacı Bektaş Velî’nin Anadolu’da 13. asırda kurmuş olduğu, mezhep özellikleri taşıyan bir tarikattır. Hacı Bektaş Menâkıbını anlatmakta olan Velayetnâme’ye göre Hacı Bektaş Horasan’dan gelmiş olup Babaî halifelerinden biridir. Bâtınî esaslara dayalı olan bir tarikat türüdür ve Bektaşîlikte Ahîlik ve Babaîliğin büyük etkisi bulunur. Hacı Bektaş’ın vefat etmesi üzerine Balım Sultan halîfe olmuştur. Anadolu’da Bektaşîliğin en koyu temsilcileri Alevîler olmaktadır. En çok, Sivas, Tokat, Adana, İçel dolaylarında görülür.

Bektaşîlik öteki tarikatlar gibi İran etkisinde değildir. Edebiyatı ve kültürü ile Türklere mahsus bir tarikat özelliği taşır.

Bektaşîlik iki ana kola ayrılmaktadır: Çelebiler kolu ve Babagân kolu. Her ikisinde de iki tür âyîn bulunur. Âyin-i Cem ve âyini ikrâr.

Bektaşîliğe göre tevhîdin üç mertebesi bulunmaktadır:

İlki telkîndir. Burada sâlik şeriat kapısından tarikata girmiş sayılır.

İkincisi libâstır. Burada sâlik mârifet libâslarını giymiş olur.

Sonuncusu ise ahâdiyyet mertebesi olarak bilinir. Burası fenâ-fi’l-hâdiyet’tir. Sâlik için tarikata girmenin türlü merasimleri bulunur.

Bektaşîlik, yeniçerilerin resmî tarikatı olmasının ardından Türk kültüründe köklü bir yer edinmiş ve zaman içerisinde bozularak özelliklerini yitirmiştir. Hatta sonunda Bektaşî kelimesi “kayıtsız, pervasız, rind, laübâlî meşrep” anlamlarına da gelmiştir. Fıkralara konu olan Bektaşîler bu çeşittir.

Bektaşîlik 5 mertebede gerçekleşir:

1. Muhib: Kefâletle tarikata yeni giren şahıs.

2. Derviş: Muhiblerin ikrâr vermesi.

3. Halifelik: Liyâkati görülmekte olan baba ya da dede diye de bilinen sarık kullanma yetkisine sahip olan kişiler.

4. Mücerretlik: Hacı Bektaş’ın gerçekleştirdiği gibi hiç evlenmeyen liyakatli dede ya da babalar bu mertebeye getirilir. Bunların sağ kulakları delinir, küpe takılır, kendilerini tarikata adarlar.

5. Halîfelik: Tarîkatin en yüksek derecesi olup, tuğ, çırağ, alem ve sofra sahibi olurlar. Âyin-i cem­lerde 40 kurban kesilip başlarına siyah sarık sarılır, icâzetli kabûl edilirler ve muhib yetiştirirlerdi.

Bektaşîlik, Alevîlikte bulunduğu gibi 12 imama saygı gösterir. Bazılarına göre şeriat hükümleri zâhir ehline göre olup, namaz kılmaz ve oruç tutmazlar.

Özellikle yeniçeri şâirleri Bektaşîlikten çok söz ederler.

Çoğalıp meygedenin kallâşı

Oldu hep halk-ı cihan Bektaşi (Yenişehirli Avnî)

Nerm olur kalbin senin zâhid eger bek taş ise

Secde-gah et âsitân-ı ravza-i Bektâşımı (Aşkî)